څېړنپاڼه؛ پر دولتي ادارو د خلکو د باور اهمیت – د افغانستان قضیه / مشتاق رحیم

مشتاق رحیم

لیکوال او څېړونکی

مشتاق رحیم د شخړې، سولې او امنیت برخې کارپوه دی، او له جګړې وروسته د بیا رغونې په برخه کې عملي تجربه لري. هغه د ملګرو ملتونو د پرمختیايي ادارې له لارې په افغانستان او سوریې کې کار کړی. همداراز، نوموړي د افغانستان د سولې پروسې مهم غړی پاتې شوی؛ دی د سولې عالي شورا د دارالانشاء مرستیال او د اجرائیه بورډ غړی و. 

ښاغلی رحیم د کابل په کاردان پوهنتون کې د بشري علومو په څانګه کې د ماسټرۍ دورې د مېلمه استاد په توګه دنده ترسره کړې. د نوموړي ګڼ شمېر تحلیلي لیکنې د یو شمېر معتبرو نړیوالو او سیمه‌ییزو رسنیو لکهThe Diplomat،Arab News،The American Thinker،Pajhwok News AgencyاوBBC Pashtoله خوا خپرې شوي دي.

دا څېړنپاڼه په جګړه‌ځپلو هېوادونو کې پر دولتي ادارو او بنسټونو د ولس د باور ارزښت څېړي، او د افغانستان تجربه یې د اصلي بېلګې په توګه وړاندې کړې ده. لیکوال استدلال کوي چې ولسي باور د مشروعیت، ټولنیزې همغږۍ، ښه حکومتولۍ او تلپاتې سولې اساسي کیلي ده. او هر کله چې دا باور کمزوری شي، هېوادونه له ناامنۍ، د دولتي بنسټونو له نړېدو او د وسلوالو ډلو له بیا راټوکېدو سره مخامخ کېږي.

له ۲۰۰۱ کال وروسته، او د طالبانو د نظام له نسکورېدو سره، په افغانستان کې د نوې او هیله‌منې ډیموکراسۍ لپاره یو نادر فرصت برابر شو. میلیونونه کډوال بېرته هېواد ته ستانه شول، مدني ټولنې وده وکړه او له یوې اوږدې مودې وروسته، د خلکو په مستقیم ګډون ملي ټاکنې ترسره شوې. خو د لنډمهالي نظام له پیله ناسمې پرېکړې لکه د جګړه‌مارانو په واک کې ساتل، د انتقالي عدالت له پامه غورځول او د قومونو پر بنسټ سياسي معامله، د دولت اعتبار زیانمن کړ. اداري فساد، د قانون کمزوری حاکمیت، د خدماتو نشتوالی او د ټاکنو پر سر جنجالونو په ولس کې هغه شته یو څه باور هم له منځه یووړ.

کله چې حکومتولي ورځ تر بلې کمزورې کېده، د خلکو اعتماد په چټکۍ راښکته شوه او وسلوالو ډلو ته یې د بیا منظمېدو زمینه برابره کړه. هغه ټولنې چې له فساد، ناامنۍ او بې‌عدالتۍ سره مخ وې، ورو ورو له دولته واوښتې، او په همدې تشه کې طالبانو وکولای شول په دې ټولنو کې ځان پیاوړی کړي، خلګ وګماري او خپل نفوذ پراخ کړي. د نشه‌يي توکو کرکېله او قاچاق، ناقانونه کان‌کېندنې او اجباري مالیاتو اقتصاد؛ د دولت بنیادي ځواک نور هم کمزوری کړ.

د دې مقالې نچوړ دا دی چې افغان دولت د ولسي باور په ساتلو کې پاتې راغی، او همدا کمزوری باور د وسلوالو ډلو د بیا پیاوړتیا او د دولت د بې‌ثباتۍ او ړنګېدو تر ټولو مهم لامل و. په دې څېړنپاڼه کې لیکوال ټینګار کوي چې پایښت لرونکې یا دوامداره سوله هغه مهال رامنځته کېدای شي چې سیاسي ټول‌‌ګډونوالی، شفافیت، د قانون واکمني، حساب ورکوونکې ادارې او ریښتیني اصلاحات عملي شي. دا نو بیا هغه اصول دي چې په افغانستان کې تر ډېره پلي نه شول. په جګړه‌ځپلو ټولنو کې ولسي باور د ثبات او پرمختګ په لاره کې یو اړین شرط دی، نه کوم ضمني محصول.

تاسو کولی شئ له لاندې لینک څخه دغه څېړنپاڼه ښکته کړئ: